Τί να πρωτοπεί κανείς για τον Διονύση Σαββόπουλο. Έναν δημιουργό που εξέφρασε σαν ζωντανή ιστορία όλη τη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Ήταν ο συνδετικός κρίκος της παράδοσης με την μοντέρνα εποχή, του ελληνικού με το ξένο, του λαϊκού με το ροκ. Η στιχουργική του άλλοτε πιο ελεύθερη, άλλοτε πιο παραδοσιακά έμμετρη (επηρεασμένη σε μεγάλο βαθμό από το ίδιο το δημοτικό τραγούδι) έφτανε και την ποίηση από άποψη ποιότητας.
Η διαδρομή του ως πολιτικά σκεπτόμενος καλλιτέχνης είχε ενδιαφέρον με όλες τις αντιφάσεις της και τα αρνητικά της. Ξεκίνησε από την αριστερά της μεταπολεμικής Ελλάδας, και εξέφρασε τη γενιά του αντιδικτατορικού αγώνα. Έκανε ένα πέρασμα από το νεορθόδοξο ρεύμα, ωστόσο κατέληξε να υποστηρίζει την καθεστωτική αντίληψη από μια στιγμή και μετά, και οι δηλώσεις του που φαίνονται στην καλύτερη απλώς ευνοϊκές της τωρινής κυβέρνησης μας βρίσκουν κάθετα αντίθετους.
Ωστόσο, αυτό που αξίζει να αναφερθεί εδώ πέρα, αντί μιας καθαρής φιλολογικής ή/και μουσικολογικής ανάλυσης του έργου του (που μπορούν να την κάνουν άλλοι και την κάνουν ήδη καλύτερα από εμάς), είναι λίγα λόγια για το περιεχόμενο των τραγουδιών του και το πώς αυτά αποτελούν μια γνήσια έκφραση της ελληνικής κοσμοθεώρησης.
Ο Σαββόπουλος ενώνει εξαιρετικά το εθνικό με το κοινωνικό ζήτημα στο έργο του.
Η εξεγερμένη νεολαία που αποτυπώνεται η κουλτούρα της στα πρώτα του τραγούδια και που διαμαρτύρεται είτε ενάντια στην δικτατορία των συνταγματαρχών, είτε εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, μέσα στο ταξίδι που διανύει το έργο του Σαββόπουλου συναντάει και ζυμώνεται με τους ήρωες του '21(έστω και εκ των υστέρων στον τίτλο "Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη"), την προσφυγιά από τη Μικρά Ασία ("Ζεϊμπέκικο- Μ΄ Αεροπλάνα και Βαπόρια"), την κυπριακή τραγωδία ("Για την Κύπρο", "Ακτίνες του Βορρά"), για τα Βαλκάνια ("Ο Μπάλλος", "Μαύρη Θάλασσα").
Μέσα από τα τραγούδια του προτρέπει τον ακροατή να ξανακοιτάξει το ποια είναι η Ελλάδα και η ιδιαίτερη θέση της στον κόσμο, ούτως ώστε να αγωνιστεί γι' αυτήν και με αυτό τον τρόπο, επιβεβαιώνει την παραδοχή ότι δεν γίνεται να εξεγερθεί ο άνθρωπος, αν δεν νοιάζεται για τον τόπο στον οποίο εξεγείρεται. Ο υποτιθέμενος "κοσμοπολιτισμός" καταλήγει να είναι πάντα μια βολική ψευδαίσθηση και αυτό το περιγράφει πάλι ο Σαββόπουλος στο τραγούδι του "Κωλοέλληνες" με τους στίχους που λένε: "Στην οθόνη σκυμμένοι, θεϊκά δεμένοι, με την οικουμένη". Το συγκεκριμένο τραγούδι μπορεί να παρεξηγηθεί ως "μηδενιστικό", αλλά αντιθέτως ακριβώς επειδή είναι γεμάτο αγάπη για την Ελλάδα εκφράζει τόσο πόνο. Και η ανησυχία του για την Ελλάδα που μικραίνει και ξεχνάει, αγνοώντας τον Ελληνισμό στο σύνολό του εκφράζεται σε ένα άλλο σημείο του τραγουδιού που λέει:
"Πνεύμα αλήτικο
Ελλαδίτικο
σε μικρά Ασία,
Κύπρο, Λευκωσία
Βόρειο Ήπειρο.
Δεν ακούει κανείς
στο χειρότερο
του Ελληνισμού κομμάτι
στην Ελλάδα ζεις"
Ο ίδιος Σαββόπουλος που από τη μία τραγουδάει για το Βιετνάμ, τον Μαρίνο Αντύπα, τη "Θεία Μάρω" και το Πολυτεχνείο, τον Νίκο Κοεμτζή και την "θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη" είναι ο ίδιος που λέει πως οι κοινότητες των Ελλήνων "φτιάχνουν άλλους γαλαξίες" και στην αρχαιοελληνική και στην ορθόδοξη εκδοχή τους. Τον αντιδικτατορικό αγώνα τον συνδέει με το ρήτορα Δημοσθένη και με το αρχαίο δράμα στην "Δημοσθένους Λέξις".
Με τον στίχο για την "Ελλάδα που αντιστέκεται" και την "Ελλάδα που επιμένει" από τον "Τσάμικο", ο Σαββόπουλος εκφράζει με τον πιο απλό και ξεκάθαρο τρόπο την ίδια άποψη που είχε ο μαρξιστικής προέλευσης ιστορικός και διανοητής Νίκος Σβορώνος για το "Αντιστασιακό Ελληνικό Έθνος". Και είναι μια αλήθεια αυτή η άποψη αν έχουμε υπ' όψιν τις Θερμοπύλες και το Μαραθώνα σε ιστορική συνέχεια με την Φιλική Εταιρεία και τη Δρακογενιά του ΄21 και το έπος του '40, είτε με το στρατό στην Πίνδο είτε με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Στο τραγούδι "Πλάι στο Αρνάκι" που είναι ξεκάθαρη αναφορά στο ελληνορθόδοξο Πάσχα κάνει και μια ιδιαίτερη αναφορά στον Κωστή Μοσκώφ, το διανοητή που ενέπνευσε πολλούς αριστερούς να ασχοληθούν με την ορθοδοξία. Η ιδιαίτερη αναφορά στα Βαλκάνια δείχνει μια άλλη αντίληψη για τη θέση της Ελλάδας από τις δυτικο-κεντρικές (επαναφέρει κιόλας το στίχο του Νίκου Εγγονόπουλου που λέει "Εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε-γέλασε"). Μάλιστα, σε ένα άλλο σημείο στους "Κωλοέλληνες" σχολιάζει αρνητικά την υποτέλεια στη Δύση λέγοντας "πέντε αιώνες δύσης εθνικής θα ζήσεις από εδώ και μπρος, με αγγλικές αλφαβήτες, μαλλιαροί μου Ελλαδίτες θλιβερές μου πορδές".
Επιπλέον, την ελληνική παράδοση την είχε πάντα ως πηγή και μουσικής έμπνευσης είτε με διασκευές σε παραδοσιακά τραγούδια, είτε σε συνεργασία με τους ερμηνευτές τους (π.χ. Δόμνα Σαμίου).
Ωστόσο, η αποδοχή της ορθοδοξίας και της ιδιαίτερης θέσης της Ελλάδας δεν έρχεται ως απόρριψη της ροκ και αντιεξουσιαστικής κουλτούρας και αισθητικής. Αντιθέτως, αυτή πάντα συνεχίζει να υπάρχει στο έργο του Σαββόπουλου. Γιατί η ορθοδοξία αγκαλιάζει και δεν απορρίπτει. Γιατί η Ελλάδα όταν δημιουργεί πολιτισμό είναι σταυροδρόμι και όχι αδιέξοδος. Και γιατί η εθνική μνήμη είναι απελευθερωτική και όχι καταπιεστική.
Τα συλλυπητήρια μας στην σύζυγο του, στα παιδιά του και στους εγγονούς του.
Αυτό το κείμενο είναι το δικό μας "ευχαριστώ" σε έναν μεγάλο δημιουργό με αθάνατο έργο ως Διανομείς Κινδύνου.
"Και όποιος δεν καταλαβαίνει δεν ξέρει πού πατά και πού πηγαίνει..."
ΥΓ: Παραθέτουμε με σύνδεσμο από το YouTube το τραγούδι του "Ακτίνες του Βορρά", μαζί με τους δύο τελευταίους στίχους:
"Ο βορράς είναι εκεί στη Λευκωσία, στον Χρυσόστομο πλάι στην πράσινη γραμμή
και δεν δέχεται άλλη ομοσπονδία, μόνο των Βαλκανίων τη Βυζαντινή"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου