του Μελχίτη
Να ξεκαθαριστεί ότι το παρακάτω κείμενο δεν αποτελεί ηθική μομφή απέναντι στα άτομα του αναρχικού χώρου. Αντιθέτως, σεβόμαστε και εκτιμούμε τα πρόσωπα που είναι στρατευμένα στον ελληνικό αναρχικό χώρο για τις αξίες και την ηθική τους πυξίδα, στηρίζουμε αν όχι όλες πολλές από τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες που κάνουν οι αναρχικές συλλογικότητες και θεωρούμε μόνο ωφέλιμο και υγιές για την κοινωνία μας το να υπάρχει μια έκφραση με υπόσταση της ιδέας του αναρχισμού, που έχει ως βάση της την αμφισβήτηση του κάθε κυρίαρχου. Θεωρούμε, αν όχι όλον, έστω ένα μέρος τουλάχιστον του αναρχικού χώρου στην Ελλάδα ως αληθινούς φίλους και συντρόφους μας. Όμως "φίλος μεν ο Πλάτων, φιλτάτη δε η αλήθεια" που λέει το ρητό. Και στους καλύτερους φίλους του, οφείλει κάποιος να δείχνει την αντίθεση του όταν θεωρεί πως κάπου σφάλλουν. Με πολλή αγάπη λοιπόν στους αναρχικούς συντρόφους μας, εκφράζουμε μια κριτική ματιά για ένα ευαίσθητο ζήτημα.
Κάθε 6 Δεκέμβρη ο ελλαδικός αναρχικός χώρος με δημοσιεύσεις, με πορείες μνήμης, κλπ. μνημονεύει ως σημείο αναφοράς και ως εξέγερση. Έχει παραμείνει στο μυαλό πολλών ως η μέρα "που οι δρόμοι ήταν δικοί μας". Οφείλει όμως να γίνει μια αποτίμηση πέρα από τις βεβαιότητες, που πολλές φορές δεν αφήνουν τον άνθρωπο να σκεφτεί και να τα δει τα πράγματα πέρα από ταυτοτισμούς. Η επιμονή στον Δεκέμβρη του 2008 ως σημείο αναφοράς, αποτελεί εν πολλοίς ένδειξη των αδυναμιών που απ' ό,τι φαίνεται έχει ο αναρχικός χώρος της Ελλάδας και τις οποίες καλό θα είναι να αντιμετωπίσει.
Η δολοφονία του Γρηγορόπουλου
Είναι γνωστό τοις πάσι το γεγονός του άδικου χαμού του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τις σφαίρες του μπάτσου Κορκονέα στις 6 Δεκεμβρίου του 2008, το οποίο και αποτέλεσε την αφορμή ώστε να ακολουθήσουν όλα τα υπόλοιπα. Σίγουρα είναι αλήθεια, ανεξαρτήτως που είχε καταλήξει η βαλλιστική που έγινε το 2009 και αν ήταν αλήθεια ή ξέπλυμα του Κορκονέα, ότι ο θάνατος του Γρηγορόπουλου είναι απόδειξη της επικινδυνότητας των ενόπλων αστυνομικών και της αστυνομικής βίας, και ότι η αυθαιρεσία της αστυνομίας δεν είναι κάτι ασυνήθιστο αλλά μέρος της ύπαρξής της ως οργάνου του κράτους, που οφείλει να είναι κατακριτέα και όχι αποδεκτή στη συλλογική μας συνείδηση. Ο Αλέξανδρος δεν ήταν πολιτικό δρων υποκείμενο. Ήταν ένας ανήλικος που αποτέλεσε παράπλευρη απώλεια. Επομένως, το μαρτύριό του από την αστυνομική αυθαιρεσία τον έκανε σύμβολο και όχι κάποια πολιτική του δράση.
Είναι ασήμαντη η αστυνομική βία λοιπόν; Προφανώς και όχι, είναι σοβαρό γεγονός!
Αν όμως καλοσκεφτούμε το θέμα, δεν μπορεί να είναι αποκλειστικό επιχείρημα νομιμοποίηση μιας δράσης το ζήτημα της αστυνομικής βίας και των όσων δολοφονούνται από την αστυνομία, γιατί όσο κι αν δεν είναι "εξαίρεση" ή "ασυνήθιστη" μακάρι να ήταν μόνο αυτή το πρόβλημα του κράτους (το "μακάρι" εντός πολλών εισαγωγικών και με μία κυνική διάθεση). Τα Τέμπη για παράδειγμα, απέδειξαν σε μεγαλύτερο βαθμό τί εστί ελληνικό κράτος, καθώς τη μέρα που συγκρούστηκαν τα τρένα πέθαναν πολλοί άνθρωποι μαζικά με ευθύνη του κράτους, χωρίς το κράτος να ασκήσει συνειδητή βία εναντίον τους. Ήταν όμως μια απόδειξη του ότι το κράτος μπορεί χωρίς φανερά όργανα βίας και συνειδητές πράξεις βίας να οδηγήσει κόσμο στο θάνατο και όχι μόνο μεμονωμένα άτομα, και επομένως ένα πιο συντριπτικό επιχείρημα εναντίον του, που οδήγησε και τεράστια λαϊκή μάζα να καταγγείλει ανοιχτά πλέον το πολιτικό σύστημα. Το αν αυτή η μάζα πήρε απαραίτητα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά είναι άλλο ζήτημα. Όπως και να έχει, είναι δυστυχώς άλυτο το θέμα του να μην καπηλεύονται ως επιχείρημα τις αυθαιρεσίες των αστυνομικών οι "αριστερές" συνιστώσες του πολιτικού συστήματος, γιατί να λέμε του στραβού το δίκιο αυτό είναι που συμβαίνει. Όταν η επιχειρηματολογία εναντίον του κράτους στηρίζεται μόνο στους δολοφονικούς μπάτσους, μπορεί να έρθει άνετα η "αριστερά" και να υποσχεθεί ότι θα το διαχειριστεί αλλιώς κάνοντας την αστυνομία πιο "ανθρώπινη" και επομένως, πλασάροντας ένα πιο "υγιές" προσωπείο του κράτους.
Επιπλέον για να το πιάσουμε και από αυτή τη σκοπιά, ο Ισπανικός Εμφύλιος που είναι η κύρια ιστορική αναφορά των αναρχικών, δεν άφησε ως σύμβολο ένα παράπλευρο θύμα, αλλά μία μορφή επαναστάτη όπως ήταν ο Μπουοναβεντούρα Ντουρρούτι. Αποτελεί αδυναμία για ένα κίνημα να στηρίζει την ύπαρξη του κυρίως σε θύματα. Είναι περισσότερο η στάση ενός σκουληκιού που μαζεύεται για να μην το πατήσουν, για να επικαλεστούμε το γνωστό ρητό του Φρίντριχ Νίτσε, παρά η γροθιά ενός αγώνα με αξιώσεις να αποδομήσει πραγματικά τους κυρίαρχους.
Ρητορική περί "εξέγερσης"
Κάθε σύγκριση με τα Δεκεμβριανά του 1944 είναι τουλάχιστον άστοχη και ανιστόρητη. Ιδίως από τη στιγμή που εκείνη την περίοδο της δεκαετίας του 1940, υπήρχε ήδη μια πραγματική κρίσιμη λαϊκή μάζα που ήταν ζυμωμένη από τον αντιστασιακό αγώνα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Τέτοιο προζύμι δεν υπήρξε στην Ελλάδα του 2000, καθώς οι λαϊκές μάζες είχαν ταϊστεί με το εκσυγχρονιστικό αφήγημα της "ευτυχίας" μέσα στον "παράδεισο" της κατανάλωσης, και την "ευρωπαϊκή προοπτική". Ούτε με τα Ίμια, στα οποία φάνηκε ότι δεν σταμάτησαν να υπάρχουν ποτέ τα προβλήματα της εθνικής υπόστασης της χώρας, παρά τα αφηγήματα που ήδη επικρατούσαν περί "εγκάρδιων συμμαχιών" εντός του ΝΑΤΟ, και έκλαψαν μανάδες τους γιους τους, δεν ίδρωσε πραγματικά εν τέλει το αυτί του λαουτζίκου, καθώς μετά τον προσωρινό πανικό της εν λόγω κρίσης στο Αιγαίο, ο κοσμάκης συνέχισε να ζει ωραία και καλά τη ζωούλα του σαν να μην συνέβη ποτέ τίποτα.
Από τη μία, διαχωρίζουμε τη θέση μας από τις δηλώσεις νομιμοφροσύνης. Δεν μπαίνουμε στη λογική καταδικάσουμε τις δράσεις εναντίον του κράτους αυτές καθ΄ εαυτές, ούτε ηθικολογούμε για το πόσο "παράνομες" ή "βίαιες" ήταν ή πόσο "κακό" είναι το σπάσιμο βιτρίνας. Δεν έχουμε καμία όρεξη να γίνουμε απολογητές ενός κράτους και ενός εξουσιαστικού μηχανισμού, που δεν μας εκφράζει και δεν μας εξέφραζε ποτέ κανένας διαχειριστής του, και όλες οι παραπάνω λογικές θα ήταν ο τέλειος τρόπος να το νομιμοποιούσαμε. Όμως από την άλλη, το γεγονός ότι αυτές οι δράσεις είχαν το χαρακτήρα μιας αντικρατικής αναταραχής, δεν σημαίνει ότι ωφελούσαν πραγματικά τους όσους ήθελαν να δώσουν μια αναρχική/αντιεξουσιαστική αντιπρόταση απέναντι στο κατεστημένο.
Οι δράσεις του 2008 δεν είχαν κάποιο πρόταγμα που να απαντάει πραγματικά στην κυρίαρχη ιδεολογία. Το μόνο πράγμα που ένωσε όσους συμμετείχαν ήταν η άρνηση του συστήματος και ένας αυθορμητισμός του "να γίνει κάτι", "τώρα" και "άμεσα", αλλά πέρα από αυτά τίποτε άλλο. Από αυτή την άποψη, ήταν ένα μηδενιστικό γεγονός. Εύκολα μπόρεσε επομένως, η αριστερά του Συνασπισμού, μετέπειτα ΣΥΡΙΖΑ (που συμπαθής ο τότε πρόεδρος Αλαβάνος, δεν είναι αυτός το θέμα, αλλά το κόμμα στο σύνολό του), αλλά και το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου να χρησιμοποιήσουν και να στρέψουν το γεγονός προς όφελός τους, καθώς με το να μην έχει πραγματικό πρόταγμα η συντριπτική πλειονότητα των όσων συμμετείχαν στις αναταραχές, τους ήταν πεδίο δόξης λαμπρό να βγουν δημοσίως να κρατήσουν ισορροπίες ισχυριζόμενοι ότι κατανοούν και αγκαλιάζουν την οργή και την αγανάκτηση των νέων και ότι μπορούσαν να τις ικανοποιήσουν αν έπαιρναν την κατάσταση στα χέρια τους.
Ένα ζήτημα που τίθεται εκτός των άλλων είναι η φετιχοποίηση της κουκούλας και του "μπάχαλου". Πάλι δεν τα καταδικάζουμε. Όμως, το ζήτημα είναι αν είναι μέσα ή αυτοσκοπός. Το μπάχαλο χρειάζεται λόγω της σύγκρουσης που εκ των πραγμάτων δεν είναι ειρηνική. Το ερώτημα όμως που οφείλει να τίθεται πάντα, είναι αν αποτελεί μέρος μιας συνολικής κατάστασης που να έχει προοπτικές ή αν γίνεται για να γίνει. Αντίστοιχα για τις κουκούλες, δεν ασπαζόμαστε την καραμέλα του ΚΚΕ ότι "ο εξεγερμένος δεν φοράει κουκούλα". Αλλά ενώ είναι αναγκαίες για προφανείς λόγους, γι' αυτό και θεμιτές από την άλλη είναι προβληματικό όταν γίνονται ταυτοτισμός. Επιπλέον, ο Δεκέμβρης του '08 συνδέθηκε με μια φετιχοποίηση της νεολαίας με βάση την οποία "πάντα οι νέοι είναι οι εξεγερμένοι". Όμως αυτό είναι μια στερεοτυπική αντίληψη του 20ου αιώνα που την είδαμε πόσο καλά πήγε με τον Μάη του '68 και που ο 21ος αιώνας μόνο το αντίθετο δείχνει, καθώς πλέον η πλειονότητα της αποκαλούμενης "gen Z" (να μην πιάσουμε το πόσο βρωμάει η φάση με την αποκαλούμενη "gen Z revolution" στο Νεπάλ) είτε είναι απολίτικη είτε πολιτικοποιείται με ιδεολογικά σχήματα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία στην πραγματικότητα είναι βολικά για τους κυρίαρχους.
Όσο για τη φράση "οι δρόμοι μας ανήκαν", αυτό που περιγράφει αποτελούσε περισσότερο αποτέλεσμα της διαχείρισης της κατάστασης από το κράτος, παρά της τόλμης των αυθόρμητων αντιεξουσιαστών. Ο Προκόπης Παυλόπουλος που ήταν ο τότε υπουργός εσωτερικών, εφάρμοσε το δόγμα της "αμυντικής αστυνομίας" και από μια στιγμή και μετά έδειξε σε μεγάλο βαθμό ανοχή στις δράσεις, παρά το ότι υπήρχαν ενέργειες όπως το σπάσιμο βιτρίνας, οι φωτιές, το κάψιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου οι οποίες κανονικά καταδικάζονται άμεσα από πλευράς κυρίαρχων. Αυτό δεν ωφέλησε την αντιεξουσιαστική πλευρά, αλλά την πλευρά του πολιτικού συστήματος, το οποίο καθάρισε το όνομά του, με τον Παυλόπουλο να επαινείται από την αριστερά, παρά το ότι δεν κατάφερε να παραμείνει στην εξουσία η κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή τους μήνες που ακολούθησαν, που και αυτό ακόμα επί της ουσίας επίτευγμα της Αμερικανικής Πρεσβείας ήταν. Ακόμα και η δεξιά πλευρά, τα μεγαλύτερα φταιξίματα στον Παυλόπουλο τα ρίχνει και όχι στους "εξεγερμένους".
Ήταν "πορτοκαλί επανάσταση";
Ένα επιχείρημα που τίθεται από τους κλασικούς επικριτές της "εξέγερσης" είναι ότι ήταν επιχείρηση των ΗΠΑ με σκοπό να ρίξουν τον Κώστα Καραμανλή. Ωστόσο, με τις απειλές για τη ζωή του που δέχτηκε ο Καραμανλής από την πρεσβεία, για τις οποίες δεν είχε αρκετό θάρρος να υψώσει το ανάστημά του (που δεν τον κατηγορούμε γι΄αυτό καθώς είναι μια ανθρώπινη κατάσταση), φαίνεται πως η πτώση της κυβέρνησης του θα είχε επέλθει και χωρίς τα γεγονότα του Δεκέμβρη. Το να χαρακτηριστεί ως "πορτοκαλί επανάσταση" είναι βαρύ, και ίσως να μην το έχουμε ψάξει αρκετά βέβαια, αλλά δεν έχουμε βρει κάποιο συντριπτικό τεκμήριο που να το αποδεικνύει αυτό. Πάντως είναι μια αλήθεια ότι ο Καραμανλής ενόχλησε τις ΗΠΑ, καθώς παρά το ότι ήταν πολιτικός του δυτικού και του φιλοευρωπαϊκού κατεστημένου, ήταν ο τελευταίος που προσπάθησε έστω και περιορισμένα να εφαρμόσει μια πολυδιάστατη πολιτική για την Ελλάδα, ιδίως σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της με τη Ρωσία.
Είναι όμως επιχείρημα το ότι ένας αρχηγός κυβέρνησης είναι "καλύτερος" σε κάποια πράγματα από τους άλλους για να μείνει ο κόσμος άπραγος και να μην υπερβεί την κυρίαρχη κοινωνία; Σαφώς και όχι, η υπάρχουσα κοινωνία αν έχουμε κάνει την παραδοχή ότι πρέπει να ανατραπεί, οφείλει να ανατραπεί ανεξάρτητα από τους διαχειριστές της. Ωστόσο, ας ξαναδούμε λίγο συνοπτικά την κατάσταση. Η εξέγερση δεν είχε ουσιαστικό πρόταγμα όπως προαναφέραμε, δεν υπήρξε λόγω του Δεκέμβρη ζύμωση πραγματική για να υπάρξει μια ευρύτερη λαϊκή μάζα με στόχο να ανατραπεί το πολιτικό σύστημα και ο Παυλόπουλος έδειξε ανοχή. Και όχι μόνο δεν υπήρξε κρίσιμη λαϊκή μάζα με αξιώσεις ανατροπής, αλλά οι κυρίαρχες ελίτ παρέμειναν ισχυρές, ήταν ο μόνος πολιτικός δρων που πραγματικά έπαιζε μπάλα και κατάφεραν να ισχυροποιηθούν παραπάνω με την αντικατάσταση των υπεύθυνων κυβερνώντων και όχι μόνο δεν αντικατέστησαν τον Καραμανλή με κάποιον "καλύτερο", αλλά τον αντικατέστησαν με τον πολύ χειρότερο ΓΑΠ, που νομιμοποίησε επίσημα την υποτέλεια της χώρας με την υποταγή στα Μνημόνια και που σε κοινωνικό επίπεδο έφεραν περαιτέρω φτωχοποίηση του κόσμου και λεηλασία από τους μεγάλους καπιταλιστές, ήταν πολύ πιο δεδομένος φιλήκοος της Δύσης, πιο πρόθυμος για γεωπολιτικές υποχωρήσεις στο Αιγαίο και ήταν ενισχυτικός παράγοντας για την συμμαχία με το Ισραήλ εις βάρος του Παλαιστινιακού λαού. Και αυτές τις πολιτικές τις ακολουθούν πιστά όλες οι κυβερνήσεις από εκεί και έπειτα, χωρίς κάποιο σημείο παρέκκλισης.
Επομένως, ακόμα και αν δεν έγινε με κάποια "κακή" σκοπιμότητα ο Δεκέμβρης του 2008, μπορεί ο αναρχικός χώρος να είναι περήφανος γι' αυτόν; Όλο το παραπάνω μοτίβο δείχνει πως μόνο περήφανος δεν μπορείς να είσαι για τα παραπάνω γεγονότα αν θες να κάνεις πραγματικά την υπέρβαση και πως δεν μπορούν να είναι ένα σύμβολο το οποίο να υψώνεις περήφανα. Είναι προφανώς γεγονότα που δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι έγιναν, όμως οφείλουν να είναι αφορμή για αναστοχασμό του τί μπορεί να γίνει καλύτερα και όχι φιέστες αυτοεπιβεβαίωσης.
Επίλογος
Οι δράσεις ήταν δικαιολογημένες. Καταλαβαίνουμε ότι ο αναρχικός χώρος, ίσως και να μην έχει πολλά σημεία αναφοράς(ας μας διαψεύσουν αν κάνουμε λάθος, καθώς δεν θέλουμε να αδικούμε κανέναν) . Όμως το ζήτημα είναι ότι καταλήγει να φτιάχνει μία νεο-θρησκεία αν σώνει και καλά πρέπει να έχει τελετές μνήμης, χωρίς να αναλογίζεται την ποιότητα αυτού που μνημονεύει. Κατανοούμε επίσης ότι για πολλούς ο Δεκέμβρης του 2008 ήταν το ερέθισμα που τους έδωσε αφορμή να πολιτικοποιηθούν και να μπουν σε χώρους όπως ο αναρχικός, ο ελευθεριακός ή ο κομμουνιστικός. Σεβαστός από τη μία ο ψυχολογικός παράγοντας, αλλά ψυχολογικά μιλώντας και πάλι με μια παρομοίωση, ένα παιδί ωριμάζει όταν μπορεί να δει αν ήταν η μητέρα του πραγματικά καλή σαν γονιός ώστε να την κριτικάρει αν χρειαστεί, και δεν την αγαπάει με το ζόρι απλώς από συνήθεια και επειδή έτσι έμαθε. Η πολιτική ωριμότητα ενός προσώπου ή ενός συλλογικού παράγοντα κρίνεται από την μεγάλη εικόνα που μας υπερβαίνει και όχι από τους υποκειμενισμούς του καθενός. Και όλα τα παραπάνω που αναφέραμε, εντάσσονται στη μεγάλη εικόνα που αποδεικνύει το γιατί ο Δεκέμβρης του 2008 δεν μπορεί να μνημονεύεται όχι ως νίκη, ούτε καν ως μια περήφανη ήττα, και το γιατί δεν μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά ένδοξη, ηρωική ή ιστορική (με τη βαθύτερη έννοια) στιγμή.
Για να δώσουμε όμως μια ειλικρινέστατη αισιόδοξη ματιά, πιστεύουμε ότι ο αναρχικός ή και ευρύτερα ο ελευθεριακός και αντικρατικός χώρος μπορεί να αφήσει ένα θετικό στίγμα και να συνδεθεί το όνομά του με μεγάλα γεγονότα για τα οποία να είναι περήφανος, ακόμα και αν δεν ανατρέψουν την υπάρχουσα κοινωνία. Ήδη έχει δείξει ένα πολύ καλό δείγμα γραφής με πολλές δράσεις που κάνει (π.χ. οι παρεμβάσεις του Ρουβίκωνα σε εργασιακούς χώρους, οι δράσεις των ελευθεριακών για τα αιολικά, οι καταλήψεις και η λίστα δεν τελειώνει) και επομένως υπάρχει προοπτική να συμβάλλουν αυτά κάποια στιγμή στο να υπάρξουν όντως ιστορικά γεγονότα. Αυτό θα το επιλέξει όμως το αν θα το κάνει και το πως θα το κάνει ο ίδιος ο α/α χώρος. Όσοι είμαστε έξω από αυτόν δεν μπορούμε να του το επιβάλλουμε, ούτε να του δώσουμε γραμμή (και προσωπικά δεν έχω και τέτοια πρόθεση). Μπορούμε φυσικά να εκφράζουμε τη γνώμη μας και την αντίληψη μας, και να κάνουμε τις προτάσεις μας. Είναι όμως ευθύνη του ίδιου του εν λόγω χώρου να αποφασίσει για τον εαυτό του το τί θα κάνει. Ελπίζω πως ό,τι και να κάνει στο μέλλον θα πράξει σοφά και αντίστοιχα σε ό,τι αναστοχασμούς κάνει για τα όσα έχουν παρέλθει θα κρίνει σοφά.
Για την πιο όμορφη θάλασσα που δεν έχουμε ακόμα δει, σύντροφοι...
Κεράκι στη μνήμη του Αλέξανδρου, που δεν έφταιξε σε τίποτα, και που δεν πρόλαβε να ενηλικιωθεί λόγω της βαρβαρότητας των κυρίαρχων. Δεν μπορεί να παραμένει όμως πολιτικοϊδεολογικό σύμβολο άμα θέλουμε να πιάσουμε ύψος και βάθος συνειδησιακά. Δεν θα σταθούμε όμως σε αυτό. Ας αναπαυτεί η ψυχή του, και ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μην επιτρέψουμε στο κράτος και στους φρουρούς του να αφαιρούν άλλο ζωές.
